افزایش ظرفیت خودآگاهی با رویکردهای انسان گرایانه

فرشید رشیدی فر

مشاور و روان درمانگر

---

خودآگاهی‌ (self awareness) بر پایه آزادی، انتخاب و مسئولیت استوار است. هر چه آگاهی‌ و هوشیاری ما بیشتر باشد امکان استفاده از آزادی هایی که می توانیم داشته باشیم بیشتر خواهد شد. یکی‌ از این آگاهی‌ ها واقف بودن به تضادی است که در ماهیت زندگی‌ وجود دارد––از طرفی‌ ما آزاد به تصمیمگیری، خلاقیت، بیان نظرات و بکار گیری اراده هستیم، از طرفی‌ دیگر، محدودیت های محیطی‌ و اجتماعی جبرگونه مانع آزاد بودن ما به معنی‌ مطلق آن میشود.

در زمینه روان درمانی، نقش روان درمانگر ایجاد فضایی است که در آن فرصت بررسی‌ افکار، احساسات و باورها برای فرد بدست آید تا بتواند ظرفیت خودآگاهی‌ را در خود، توسط آگاهی‌ که از خود بدست میاورد، برای به کمال رسانیدن خود (self actualization) در زندگی افزایش دهد.

به هر کدام از مواردی که در زیر می‌بینید عمیقا بیاندیشید و خود را در عمق مفهومی‌ که برای شما دارد قرار دهید، و سعی‌ کنید کاملا احساسی را که در خود تجربه می‌کنید را "لمس" کنید و از آن آگاه شوید.

لازم به ذکر است که ارائه روان درمانی، به موجب تخصصی بودن آن، نیاز به سالیان سال تجربه حرفه ای و تحصیلی‌ دارد و صرفا آگاهی‌ نسبی که مطالب زیر به شما ارائه می‌کند برای ارائه روان درمانی قطعا کافی‌ نخواهند بود.

• ما زمان نامحدودی برای انجام آنچه در زندگی می خواهیم نداریم. بنابراین از زمان محدودی که داریم باید بهترین استفاده را برای رشد خود بکنیم.

• ما پتانسیل تصمیم گیری در رابطه با قدم برداشتن به سمت چیزهایی‌ که میخواهیم را داریم. قدم برنداشتن خود یک تصمیم است.

• ما اعمال خود را انتخاب می کنیم و بنابراین می توانیم تا حدی سرنوشت خود را بسازیم.

• معنی دادن به زندگی‌، محصول پی بردن به درک وضعیت کلی‌ خود در این جهان، و سپس، با توجه به آن، زندگی‌ خود را آفریدن، و با تعهدی بالا آن را به بهترین نحو زندگی‌ کردن است.

• همانطور که آگاهی خود را نسبت به انتخاب هایی که برای ما وجود دارند افزایش می دهیم، به همان ترتیب احساس مسئولیت خود را در قبال عواقب و نتایج آن انتخاب ها نیز افزایش می دهیم.

• تنهایی، بی معنایی، پوچی، گناه و انزوا همگی‌ شرایط انسانی‌ هستند و همه ما آن را تجربه می‌کنیم.

• ما اساساً تنها هستیم، اما فرصتی برای ارتباط با موجودات و انسان های دیگر را داریم.

ما می توانیم انتخاب کنیم که آگاهی خود را گسترش دهیم یا محدود کنیم. از آنجایی که خودآگاهی ریشه بسیاری از دیگر ظرفیت های انسانی است، تصمیم برای گسترش آن برای رشد انسان اساسی است. در اینجا برخی از زمینه های پدیدار شدن آگاهی در افراد که در فرآیند مشاوره تجربه می کنند را مطرح می‌کنم:

• درک رابطه بین امنیت حاصله از «وابستگی» و اضطراب ناشی‌ از «انتخاب های فردی».

• درک این که چگونه هویت آنها تنیده شده به تعریفی که دیگری از هویت آنها دارد، و در نتیجه «خود تائید کردن» را وابسته به عکس‌العمل دیگری نسبت به رفتار آنها میدانند.

• درک این که از بسیاری جهات خود را زندانی تصمیمات گذشته خود کرده ا‌ند و اکنون به این آگاهی‌ رسیده ا‌ند که میتوانند تصمیمات جدیدی بگیرند.

• درک این که اگرچه نمی توانند برخی‌ از مسائل در زندگی خود را تغییر دهند، اما می توانند نحوه نگرش و واکنش خود را نسبت به آن مسائل تغییر دهند.

• درک این که محکوم به آینده ای مشابه گذشته نیستند، زیرا می توانند از گذشته خود درس بگیرند و در نتیجه آینده خود را متغیر سازند.

• درک این که آنقدر درگیر رنج، مرگ و مردن هستند که قدر زندگی را نمی دانند.

• درک این که آنها می توانند محدودیت های خود را بپذیرند، و همچنان احساس ارزشمندی کنند، زیرا به این آگاهی‌ میرسند که برای احساس شایستگی نیازی به کامل بودن ندارند.

• درک این که دغدغه های گذشته، برنامه ریزی های ممتد برای آینده، و دریگری های بی‌ پایان روزانه باعث میشوند که آنها نتوانند در زمان حال زندگی‌ کنند.

کلام پایانی

افزایش خودآگاهی، که شامل آگاهی از گزینه های متناوب، انگیزه ها، عوامل مؤثر بر فرد و اهداف شخصی می شود، هدف همه مشاوره ها است. در جلسات مشاوره فرد می آموزد که برای افزایش آگاهی باید بهایی پرداخت. به عبارتی‌، وقتی‌ "چراغی روشن میشود" دیگر نمی‌توان ندید! وقتی‌ انسان از موضوعی آگاه میشود، دیگر نمیتواند در رابطه با آن نا آگاه باشد. این آگاهی‌ در بعضی‌ موارد بهائی است که باید پرداخت کرد، زیرا ما را با وقایعی آشنا خواهد کرد که چه بسا آزاردهنده باشند، اما باید در نظر داشت که همانطور که با افزایش آگاهی‌ درهای تازه ای را به روی دنیای خود باز می کنیم، باید هم انتظار فرصت های بیشتر را داشته باشیم و هم انتظار آشفتگی‌ بیشتر.

---

Farshid Rashidifar (MSW, RSW, Registered Social Worker, Psychotherapist)

Factor Inwentash School Of Social Work

University of Toronto